दीपक मोहिते,
गुरुपौर्णिमा ; भारतीय संस्कृतीचे प्रतिक,
भारतीय संस्कृती आणि परंपरेत गुरुपौर्णिमेच्या सणाला विशेष स्थान आहे. हा सण गुरूंबद्दल आदर आणि कृतज्ञता व्यक्त करण्याचा दिवस आहे. भारतीय संस्कृतीमध्ये गुरूला अत्यंत महत्त्वाचे स्थान आहे,कारण ते आपल्याला ज्ञान,शिक्षण आणि जीवन जगण्याची कला शिकवतात.आषाढ महिन्यातील पौर्णिमेला गुरुपौर्णिमा हा सण साजरा केला जातो.त्यामुळे या दिवसाला विशेष महत्त्व आहे.महाभारत सारख्या महाकाव्याची रचना करणारे महर्षी वेद व्यास यांचा हा जन्मदिवस असून तो या माध्यमातून साजरा करण्यात येत असतो.
गुरुपौर्णिमेच्या दिवशी शिष्य आपल्या गुरूंची पूजा करतात आणि त्यांचा सन्मान करतात.या दिवशी गुरूंचा आशीर्वाद घेण्यासाठी शिष्य विविध प्रकारचे कार्यक्रम आयोजित करतात, ज्यामध्ये पूजा,हवन आणि सत्संग यांना विशेष स्थान आहे.या दिवशी गुरूंची पूजा करून त्यांच्याकडून शिक्षण व मार्गदर्शन घेण्याची फार जुनी परंपरा आहे.गुरूला देवाचा दर्जा दिला जातो,कारण तो आपल्याला अज्ञानाच्या अंधारातून बाहेर काढून ज्ञानाच्या प्रकाशाकडे घेऊन जात असतो.
गुरुपौर्णिमेचे महत्त्व केवळ धार्मिक दृष्टिकोनातूनच नाही तर सामाजिक आणि शैक्षणिक दृष्टिकोनातूनही खूप महत्त्वाचे आहे.हा दिवस आपल्याला आठवण करून देतो की आपल्या जीवनात गुरूचे स्थान किती महत्त्वाचे आहे.गुरु आपल्याला केवळ शैक्षणिक ज्ञानच देत नाहीत तर जीवनातील विविध पैलू समजून घेऊन योग्य मार्गावर चालण्याची प्रेरणा देतात.
गुरुपौर्णिमेचे महत्त्व समजून घेण्यासाठी गुरु-शिष्य परंपरेचा अभ्यास करणे, आवश्यक आहे.प्राचीन काळी शिष्य गुरुकुलात राहून शिक्षण घेत असत.या काळात ते आपल्या गुरूंची सेवा करत असत आणि त्यांच्या मार्गदर्शनाखाली आपले जीवन सुधारत असत.गुरुपौर्णिमेच्या दिवशी ते आपल्या गुरूप्रती कृतज्ञता व्यक्त करून त्यांचा सन्मान करत असत,ही परंपरा आजही सुरू असून विविध शैक्षणिक संस्थांमध्ये गुरुपौर्णिमा मोठ्या थाटामाटात साजरी केली जाते.
या दिवशी लोक भगवद्गीता,महाभारत, रामायण आणि इतर धार्मिक ग्रंथांचे पठण करतात आणि त्यांच्या गुरूंचे जीवन आणि त्यांच्या शिकवणीचे स्मरण करतात. हा दिवस अध्यात्मिक आणि सांस्कृतिक दृष्टिकोनातूनही महत्त्वाचा आहे,कारण तो आपल्याला आपल्या मुळांशी जोडतो आणि आपल्या गुरु आणि त्यांच्या शिकवण प्रती आपली भक्तीची भावना मजबूत करतो.
आधुनिक युगातही गुरुपौर्णिमेचे महत्त्व कमी झाले नाही.आता गुरु-शिष्य नात्याचे स्वरूप बदलले असले तरी गुरूचे महत्त्व आजही टिकून आहे. शिक्षक,पालक आणि जीवनाच्या विविध क्षेत्रात आपल्याला मार्गदर्शन करणारी व्यक्ती ही आपल्या जीवनाची गुरु आहे. गुरुपौर्णिमा,आम्हाला त्यांच्याबद्दल आदर आणि कृतज्ञता व्यक्त करण्याची संधी देते.
गुरुपौर्णिमेचा सण आपल्याला ज्ञान आणि शिक्षणाला मर्यादा नाही हे शिकवतो.हा दिवस आपल्याला आपल्या जीवनात सतत शिकण्याची आणि आपल्या गुरूंकडून प्रेरणा घेण्याची शक्ती देतो. गुरूंच्या आशीर्वादाने आणि शिकवणीने आपण आपले जीवन यशस्वी करू शकतो आणि एक चांगला नागरिक म्हणून समाजासाठी भरीव योगदान देऊ शकतो.
गुरुपौर्णिमेच्या सणाचा संदेश आहे की आपण आपल्या जीवनात गुरूचे महत्त्व समजून त्यांचा आदर केला पाहिजे.त्यांनी दिलेले ज्ञान आणि मार्गदर्शन आत्मसात करून आपण आपले जीवन सार्थक केले पाहिजे. हाच गुरुपौर्णिमेचा खरा अर्थ आणि महत्त्व आहे
